Cuối năm 2023, trải qua vùng đất của tỉnh Thái Bình, hình ảnh những cánh đồng rau, mạ và dược liệu bùng nổ màu sắc trước bức tranh lạnh buốt của mùa đông trở nên rõ nét.
Vụ “ăn nên làm ra” của nông dân
Sự rạng ngời, hồ hởi và niềm vui trên khuôn mặt của những người nông dân trẻ – được mệnh danh là “nông dân thế hệ mới,” đang làm cho bức tranh của hoạt động sản xuất vụ đông trở nên phồn thịnh và sôi động hơn bao giờ hết.
Theo ông Hoàng Đình Tâm, Giám đốc Hợp tác xã (HTX) Dịch vụ Nông nghiệp xã Quỳnh Nguyên (huyện Quỳnh Phụ, Thái Bình), sản xuất vụ đông hiện đại đã giảm bớt gánh nặng và khó khăn nhờ vào sự hỗ trợ từ các thiết bị và máy móc. Các công đoạn công việc mà trước đây đòi hỏi sức lao động lớn như vận chuyển giống, bón phân giờ đã được HTX và doanh nghiệp đảm nhận. Ông Tâm nhấn mạnh sự thay đổi tích cực này đồng thời chia sẻ về sự hiện đại hóa trong quản lý và chăm sóc cây trồng.
Ông mô tả một cảnh tượng tích cực khi các thành viên HTX đang tích cực trao đổi kinh nghiệm trên cánh đồng sản xuất cây vụ đông, với sự tham gia của ông Khiêm – người kiểm soát HTX. Ông Tâm tự hào cho biết: “Mặc dù không có bằng kỹ sư nông nghiệp, nhưng những người này đã tích lũy kinh nghiệm từ 10 đến 40 năm trồng cây vụ đông. Họ không chỉ là những người nông dân thông thường, mà còn là những chuyên gia có khả năng phát hiện ra những phương pháp chăm sóc cây hiệu quả và tiết kiệm.”
Theo ông Tâm, sự thay đổi lớn này đến từ nhận thức của các hộ nông dân về giá trị kinh tế cao từ sản xuất vụ đông, cũng như sự hỗ trợ từ HTX trong quá trình chuỗi cung ứng. Điều này giúp họ tập trung hoàn toàn vào chăm sóc cây trồng, làm tăng diện tích, năng suất và chất lượng sản phẩm.
Cụ thể, cây khoai tây – một loại cây phổ biến trong sản xuất vụ đông, đã chứng kiến sự thay đổi tích cực. Bằng cách thay thế các giống cũ bằng giống mới, năng suất tăng đáng kể, và việc kết nối với thị trường thông qua HTX giúp người nông dân không còn lo lắng về đầu ra sản phẩm.
Với người dân Quỳnh Nguyên, sản xuất vụ đông không chỉ là một phần quan trọng trong năm mà còn là cơ hội để làm giàu. Bằng sự chuyển biến trong nhận thức và tiếp cận thị trường, họ đã tạo ra sản phẩm có chất lượng, xây dựng thương hiệu và tận dụng mọi cơ hội để nâng cao giá trị sản phẩm.
Không chạy theo phong trào để tạo sự khác biệt
Xã Thống Nhất, huyện Đông Hưng, tỉnh Thái Bình, đã lưu giữ truyền thống sản xuất cây vụ đông, nhưng độc đáo hóa bằng cách chọn trồng cây ngưu tất, một loại cây dược liệu, để tạo ra hướng đi độc đáo.
Theo ông Phạm Văn Thuyến, Giám đốc Hợp tác xã (HTX) Cây ngưu tất, cây trồng này đã xuất hiện ở xã Thống Nhất từ hàng chục năm trước, xuất phát từ những hộ làm nghề buôn bán cây dược liệu. Ban đầu, nhiều người nghĩ rằng cây này sẽ không thịnh hành vì thiếu kinh nghiệm và đất trồng chủ yếu là chân ruộng 2 vụ lúa.
Tuy nhiên, mầm non ngưu tất đã phát triển âm thầm trong làng, và khi thu hoạch, nó vượt xa về năng suất và giá trị kinh tế so với các loại cây truyền thống. Điều này đã thay đổi cảnh quan nông nghiệp ở Thống Nhất, khi cây ngưu tất bắt đầu phủ khắp các cánh đồng trong khu vực.
Cũng như nhiều phong trào nông nghiệp khác, thiếu thông tin về thị trường khiến người trồng phải phụ thuộc vào một vài thương lái địa phương. Nhiều hộ đã gặp khó khăn khi giá bán thấp, thậm chí còn phải bỏ phần sản phẩm vì không có người mua. Cây ngưu tất, sau một thời kỳ thịnh vượng, bước vào giai đoạn khó khăn.
Khi thông tin về thị trường được phổ biến và nhu cầu về nguyên liệu dược liệu tăng cao, cây ngưu tất lại trỗi dậy. Nhiều gia đình thông minh đã quay vòng giữa ngưu tất, lúa, và các loại cây khác để tối ưu hóa diện tích và thu nhập.
Tính đến hiện tại, Thống Nhất có gần 80ha đất trồng ngưu tất. Năng suất của cây này được duy trì ở mức 7-8 tạ/sào (360m2) nhờ kinh nghiệm chăm sóc lâu năm. Giá bán dao động từ 15.000 – 16.000 đồng/kg củ tươi, và cả củ khô có giá 60.000 – 70.000 đồng/kg, đem lại thu nhập đáng kể cho người trồng.
Tuy nhiên, để có thu nhập cao, người trồng cũng phải đối mặt với những khó khăn. Cây ngưu tất đòi hỏi nhiều công chăm sóc và kỹ thuật cao, đặc biệt là về thời gian xuống giống và điều kiện thời tiết.
Hiện nay, sự hỗ trợ từ các loại máy móc giúp người dân chủ động hơn trong hoạt động sản xuất, mặc dù một số công đoạn vẫn phải thực hiện bằng tay. Điều này giúp tối ưu hóa thời gian và công sức, giúp người trồng ngưu tất đạt được thu nhập ổn định trong bối cảnh lao động trẻ ngày càng khan hiếm.