Đã từ lâu, sầu riêng Việt Nam đã được biết đến như một biểu tượng của vị ngọt đặc trưng và hương thơm dễ chịu. Vào hai tháng đầu năm 2024, ngành hàng sầu riêng của đất nước hình chữ S đã ghi dấu một bước tiến vượt bậc trên thị trường quốc tế, khi lượng sản phẩm xuất khẩu sang Trung Quốc bằng tổng sản lượng của cả năm 2022. Điều này không chỉ là một kỳ tích đối với ngành hàng, mà còn là minh chứng rõ ràng cho sự phát triển mạnh mẽ và sự uy tín ngày càng được khẳng định của sầu riêng Việt Nam.
Tăng trưởng đáng kinh ngạc trong xuất khẩu
Theo thông tin từ Cục Bảo vệ thực vật, đến hết tháng 2/2024, Việt Nam đã xuất khẩu hơn 41.000 tấn sầu riêng, con số gần bằng sản lượng của cả năm 2022. Sự gia tăng này được đánh giá cao và coi là kết quả của việc áp dụng các biện pháp kiểm dịch thực vật chặt chẽ cùng với việc tăng cường quản lý sản xuất.
Đáng chú ý, sầu riêng của Việt Nam đã nhanh chóng khẳng định được chất lượng sản phẩm trên thị trường quốc tế. Mặc dù chỉ mới xuất khẩu từ tháng 9/2022, nhưng đã chiếm được 31,8% thị phần tại thị trường Trung Quốc, chỉ xếp sau Thái Lan. Sự tin cậy và uy tín của sản phẩm đã được người tiêu dùng đánh giá cao và trở thành lựa chọn hàng đầu.
Một bước tiến quan trọng khác là việc Tổng cục Hải quan Trung Quốc đã phê duyệt mã số cho 708 vùng trồng và 168 cơ sở đóng gói sầu riêng của Việt Nam. Điều này không chỉ mở ra cánh cửa cho việc tiếp cận thị trường lớn như Trung Quốc mà còn góp phần tăng cường khả năng cạnh tranh của ngành hàng sầu riêng Việt Nam.
Thách thức trong quản lý và tiêu thụ
Theo nhận định của Cục Bảo vệ thực vật, việc mở cửa thị trường Trung Quốc cho sản phẩm sầu riêng đông lạnh sẽ tạo ra một điểm đột phá quan trọng, mở ra những tiềm năng mới cho ngành hàng sầu riêng của Việt Nam. Tận dụng cơ hội này đòi hỏi sự kết hợp giữa lợi thế tự nhiên của đất nước với tổ chức sản xuất chuyên nghiệp và sự không ngừng cải tiến về kỹ thuật và chất lượng sản phẩm.
Tuy nhiên, bên cạnh những cơ hội, ngành hàng sầu riêng cũng phải đối mặt với một loạt khó khăn và thách thức. Theo Cục Bảo vệ thực vật, việc thiếu quy định rõ ràng về xử phạt vi phạm hành chính đối với các hành vi vi phạm như gian lận, mạo danh và không tuân thủ các yêu cầu kiểm dịch thực vật và an toàn thực phẩm đã gây ra nhiều vấn đề. Cùng với đó, việc kiểm tra và giám sát vẫn còn lỏng lẻo, dẫn đến tình trạng gian lận và vi phạm quy định của các nước nhập khẩu.
Ngoài ra, chưa có quy trình quản lý chất lượng sản phẩm sầu riêng một cách thống nhất và chặt chẽ. Chất lượng sản phẩm cũng chưa thực sự ổn định giữa các vùng trồng, với nhiều vườn thu hoạch quá sớm khi quả chưa đạt độ chín, làm giảm chất lượng của sầu riêng.
Vấn đề liên kết chuỗi sản xuất – chế biến – tiêu thụ cũng đang gặp nhiều khó khăn, với tổ chức giữa các khâu còn lỏng lẻo, chủ yếu quy mô trung bình và nhỏ. Hiện tượng tranh mua, tranh bán, loạn giá, bỏ hợp đồng, phá vỡ các chuỗi liên kết vẫn đang là “chủ đề nóng” tại các tỉnh trồng sầu riêng khi giá thị trường lên cao.
Cần tăng cường công tác giám sát và kiểm tra
Cục Bảo vệ thực vật cũng cảnh báo về việc sử dụng mã số trái phép và không tuân thủ các yêu cầu của nước nhập khẩu, gây ảnh hưởng lớn đến uy tín của ngành hàng sầu riêng. Thông báo vi phạm vẫn không ngừng tăng, và nếu tình trạng này không được cải thiện, có thể dẫn đến việc nâng cao rào cản kỹ thuật và thậm chí là mất thị trường vừa mới được mở cửa đối với mặt hàng sầu riêng.
Để đảm bảo sự phát triển bền vững cho ngành hàng sầu riêng, Cục Bảo vệ thực vật đề xuất cần đẩy mạnh công tác thanh tra, kiểm tra và giám sát các vùng trồng và cơ sở đóng gói, phát hiện và xử lý kịp thời các trường hợp vi phạm và gian lận.
Đồng thời, cần tổ chức lại cấu trúc ngành hàng, tạo ra không gian hợp tác bình đẳng và có lợi cho nông dân và doanh nghiệp. Xây dựng cơ chế, chính sách hỗ trợ và đẩy mạnh công tác tuyên truyền, tập huấn để nâng cao nhận thức và hiểu biết của cán bộ quản lý, người sản xuất và các doanh nghiệp xuất khẩu.
Trên tất cả, việc giải quyết những thách thức này sẽ góp phần vào việc thúc đẩy sự phát triển bền vững của ngành hàng sầu riêng, đồng thời củng cố vị thế của Việt Nam trên thị trường quốc tế.