Cây dứa là loài cây có giá trị kinh tế với hàm lượng dinh dưỡng cao và nhiều lợi thế. Được xuất khẩu ra các thị trường tiềm năng như các nước thuộc Liên minh châu Âu, Mỹ, Nga, Nhật Bản, đây là loại quả tiềm năng giúp phát triển kinh tế đất nước nói chung và người nông dân nói riêng. Nhằm giúp bà con nông dân canh tác thuận lợi với năng suất cao, xóa đói giảm nghèo, Hafiquacen xin gửi tới hướng dẫn kỹ thuật canh tác cây dứa theo tiêu chuẩn VIETGAP dưới đây.
Phân bố vùng trồng chính cây dứa
Dứa là loài cây ăn quả được phố biến trong vùng nhiệt đới gió mùa, được xếp vào nhóm cây chủ lực cùng với chuối và cây có múi nhờ diện tích và sản lượng lớn. Đây là loài có khả năng thích nghi tốt, đạt năng suất cao trên nhiều dạng vùng đất từ đất nghèo dinh dưỡng, đất phèn nếu được chăm sóc phù hợp. Thời gian trồng và thu hoạch dứa khá nhanh, chỉ 11-12 tháng với dứa Queen và 15-16 tháng với Cayen. Cây dứa còn có khả năng rải vụ thu hoạch, và kéo dài thời gian cung cấp nguyên liệu cho chế biến.
Cây dứa được trồng nhiều nhất ở Đồng bằng Sông Cửu Long, Bắc Trung bộ và Miền núi phía Bắc. Ngoài ra, Tây Nguyên và Đông Nam bộ có nhiều tiềm năng song chưa khai thác hết quỹ đất và điều kiện sinh thái phù hợp để canh tác.
Phân bố vùng trồng chính cây dứa
Kỹ thuật canh tác cây dứa theo tiêu chuẩn VIETGAP
Lựa chọn khu vực sản xuất
– Yêu cầu sinh thái
+ Nhiệt độ: Nhiệt độ thích hợp từ 20-30 độC. Dưới 16 độC, cây sinh trưởng chậm, ngừng sinh trưởng dẫn tới quả nhỏ, chất lượng thấp và không cân đối. Nếu nhiệt cao hơn 35 độC kéo dài ở thời điểm đậu quả, quả bị cháy nắng, rám quả. Vì vậy nhiệt độ bình quân phù hợp nhất là 24 độ C.
+ Nước tưới: Là cây có khả năng chịu hạn khá, độ ẩm không khí phù hợp với dứa từ 70-80%. Nếu không mưa, nên tưới mỗi lần một tuần sao cho độ ẩm đất 70-80%. Thiếu nước ở giai đoạn phân hóa mầm hoa sẽ làm suy giảm năng suất.
+ Ánh sáng: Cây dứa thích ánh sáng tán xạ, ưa nhiều ánh sáng. Ánh sáng mạnh, nhiệt cao làm lá vàng hoặc đỏ, quả bị rám và cần phải che bóng. Ngược lại thiếu nắng sẽ làm cây mọc yếu, quả nhỏ. Thời gian nắng ít và nhiệt thấp làm cây dứa ra hoa sớm hơn, nhất là với Cayen.
+ Đất đai: Bộ rễ yếu và nông cần tầng canh tác dày trên 40cm, thoát nước tốt như đất đỏ bazan, đất đỏ vàng, phù sa cổ, đất bạc màu và đất phèn với lượng dinh dưỡng cao
Giống và vật liệu trồng theo tiêu chuẩn VIETGAP:
– Giống dứa phải có nguồn gốc rõ ràng, được cấp phép sản xuất kinh doanh như Cayen, Queen, MD2
– Vật liệu trồng bao gồm chồi ngọn, chồi nách, chồi cuống hay chồi giâm hom được tách từ vườn cây mẹ
– Chồi dứa to mập, đỉnh sinh trưởng nguyên vẹn, không mang mầm bệnh, lá xanh đậm, phiến lá rộng, dày, đồng đều.
Giống và vật liệu trồng theo tiêu chuẩn VIETGAP
Thiết kế vườn trồng
Trước ít nhất 1 tháng, công tác thiết kế vườn trồng nên được thực hiện sớm, bao gồm:
– Thu dọn tàn dư vụ trước: Toàn bộ tàn dư vụ trước cần được thu gom và dọn sạch trước khi làm đất. Dùng máy phay/cuốc răng cào làm nhỏ tàn dư băm nhỏ/ đốt thành tro rồi vùi lẫn vào đất để cải tạo cơ giới và bổ sung hữu cơ.
– Làm đất: Tiến hành làm đất trước khi trồng mới khoảng 1 tháng để không bị khô khi nắng to hay rửa trôi khi mưa lớn, đủ độ ẩm và tơi xốp. + Đối với đất bằng: thiết kế theo kiểu chia lô, có các trục đường chính, các đường nhánh và đường lô nhỏ. Nơi dễ ngập úng cần thiết kế hệ thống mương rãnh thoát nước phù hợp để đảm bảo thoát hết nước sau khi mưa.
+ Đối với đất dốc: Lô trồng cần thiết kế theo các đường đồng mức, có hệ thống dòng chảy đảm bảo chế độ canh tác bền vững, hạn chế tối đa tác hại của hiện tượng xói mòn. Bố trí hàng trồng trên cùng đường đồng mức để hạn chế rửa trôi đất và thuận tiện chăm sóc.
+ Khống chế xói mòn đất: Trồng dứa theo đường đồng mức đối với đất dốc; đào rãnh, mương thu nước để cản và làm chậm dòng chảy dòng chảy và giữ nước; trồng hàng cây phụ xen kẽ như cỏ Ghine, cỏ voi,… Khi trồng mới, nên che phủ đất bằng vật liệu hữu cơ như rơm rạ, cỏ khô, bã mía.
– Bón phân lót: bón sớm ngay sau khi thiết kế vườn trồng và làm đất xong, bón bằng phân hữu cơ, phân vi sinh, vôi bột và phân lân với tỉ lệ phù hợp. Phân bón lót cần trộn đều với đất mặt khi cày rạch hàng. Xử lý đất trước khi trồng 1-2 ngày bằng một vài loại thuốc để trừ sâu đục thân, kiến và rệp sáp.
– Đào mương liên tiếp được áp dụng với vùng đất trũng để tránh ngập úng, xả phèn và nâng cao tầng canh tác.
– Trồng cây chắn gió: giúp hạn chế đổ ngã và xói mòn đất, cải tạo điều kiện vi khí hậu, kết hợp lấy gỗ, quả khác và ngăn cản sâu bệnh lây lan với vườn dứa ở vùng nhiều gió bão. Có thể trồng 1 hoặc vài loại cây, có rễ ăn sâu, thân cao và tán rộng như muồng đen, cao su, keo lai, keo dậu, xoài, mít…
– Đắp đê bao: Thống nhật chọn một độ cao mặt liếp làm chuẩn ở trong cùng 1 ô bao để giữ nước mùa nắng và ngăn lũ mùa mưa, ít nhất cao hơn mực nước trung bình 40cm.
– Mật độ và khoảng cách: trồng theo hàng bốn được thấy là hợp lý hơn cả do đảm bảo cả về mật độ cây, hiệu suất sử dụng ánh sáng và hiệu suất sử dụng mương rãnh thoát nước. Khoảng cách trồng giữa các cây xa hơn áp dụng cho kiểu trồng theo hàng đơn và hàng đôi.
Trồng cây
– Xử lý chồi giống: Sau khi tách hạt, bó thành từng bó bằng lạt mềm, bảo quản trong điều kiện râm mát, xử lý bệnh bằng một số loại thuốc.
– Cách trồng:
+ Cày rạch hàng sâu 15-20cm, bón lót toàn bộ, lấp phân, vét rãnh lên luống
+ Khi trồng, lèn chặt đất quanh gốc cho cây đứng vững, nón dứa cao hơn mặt đất. Nếu che bằng màng phủ công nghiệp, lấp đất chèn chặt màng phủ.
+ Sau khi trồng, duy trì độ ẩm đất 70-80% trong tháng đầu
Trồng cây
Chăm sóc sau trồng
– Trồng dặm: Sau khi trồng 30 ngày, cần kiểm tra thường xuyên, phát hiện cây chết thì trồng dặm lại cây tương đương.
– Đánh tỉa chồi: Đánh tỉa vào ngày nắng ráo và cần nhẹ nhàng để không làm tổn thương lá và quả còn non.
+ Chồi cuống: Bẻ bỏ ngay khi đạt chiều cao 3-4 cm.
+ Chồi ngọn: Bẻ bỏ hoặc khử đỉnh sinh trưởng sau tắt hoa 20-30 ngày khi chiều cao chồi đạt 6-10 cm.
+ Chồi thân, chồi ngầm: Đánh tỉa và định chồi cho vụ sau ngay sau khi thu hoạch quả vụ trước.
+ Lựa chọn chồi cho vụ sau: Chồi khỏe mạnh, cân đối, không sâu bệnh, thẳng hàng với cây mẹ, gốc ăn sâu để hạn chế đổ ngã, mỗi cây mẹ chọn 1-2 chồi cho vụ sau.
– Cắt tỉa lá: Tiến hành sớm và thường xuyên 1 tháng 1 lần. Diện tích khỏe mạnh dưới 50% cần cắt tỉa lá bệnh nặng để hạn chế lây nhiễm, cắt tỉa lá già hoặc tổn thương cơ học giữ lại để che phủ đất. Nếu trên 50% thì không nên cắt bỏ cả lá mà chỉ cần làm vệ sinh, cắt bỏ phần lá bị hại.
– Chống rám quả:
+ Trồng mật độ hợp lý, bón phân cân đối, dừng bón trước khi ra hoa 50-60 ngày và khi phát triển quả, bao quả bằng túi chuyên dụng sau tắt hoa 20-30 ngày.
+ Buộc túm lá ngọn hoặc dùng cỏ rác để che bớt ánh nắng rọi vào quả khi trời nắng gắt.
+ Xử lý ra hoa rải vụ thu hoạch tránh dứa chín vào thời điểm có cường độ bức xạ lớn trong năm.
Một số quy định về quản lý phân bón, hóa chất bổ sung trong sản xuất theo tiêu chuẩn VIETGAP
– Phải sử dụng phân bón và chất bổ sung được phép sản xuất, kinh doanh tại Việt Nam. Nếu sử dụng phân gia súc, gia cầm làm phân bón thì phải ủ hoai mục và kiểm soát hàm lượng kim loại nặng theo quy định.
– Cần sử dụng phân bón theo nhu cầu của cây dứa, kết quả phân tích các chất dinh dưỡng trong đất theo quy trình đã được khuyến cáo của cơ quan có chức năng.
– Phân bón và chất bổ sung phải giữ nguyên trong bao bì, nếu đổi sang bao bì, vật chứa khác, phải ghi rõ và đầy đủ tên, hướng dẫn sử dụng, hạn sử dụng như bao bì ban đầu.
– Một số loại phân bón và chất bổ sung như: Amoni nitrat, nitrat kali, vôi sống phải được bảo quản tránh nguy cơ gây cháy, nổ, làm tăng nhiệt độ.
Một số quy định về quản lý phân bón, hóa chất bổ sung trong sản xuất theo tiêu chuẩn VIETGAP
Một số quy định sử dụng thuốc BVTV trong sản xuất theo VIETGAP:
– Phải áp dụng quản lý dịch hại tổng hợp IPM.
– Chỉ sử dụng khi cần thiết, phải sử dụng thuốc trong danh mục được cấp phép và áp dụng nguyên tắc 4 đúng hoặc hướng dẫn của cán bộ kỹ thuật
– Khi sử dụng cần mang bảo hộ lao động, có biển cảnh báo khu vực mới phun thuốc, nên có hố cát chuyên dụng để súc rửa dụng cụ phun thuốc, đổ thuốc dư thừa
Quản lý ra hoa
Xử lý ra hoa bằng việc sử dụng hoá chất được thấy là đạt hiệu quả rất cao, thích hợp với trình độ sản xuất của nhiều vùng và có thể áp dụng trên quy mô lớn.
– Tiêu chuẩn cây xử lý ra hoa:
+ Dứa Queen: Sau trồng 8-10 tháng, khi cây có trên 32 lá hoạt động, lá D dày và to bản, chiều dài đạt > 0,8 m.
+ Dứa Cayen: Sau trồng 10-12 tháng, khi cây có trên 35 lá hoạt động, lá D dày và to bản, chiều dài đạt > 1,0 m.
– Thời gian xử lý ra hoa rải vụ thu hoạch:
+ Các tháng xử lý ra hoa cho tỷ lệ ra hoa cao, thời gian từ xử lý ra hoa đến thu hoạch quả ngắn là từ tháng 4 đến tháng 7;
+ Các tháng xử lý ra hoa rải vụ thu hoạch cho tỷ lệ ra hoa cao nhưng thời gian từ khi xử lý đến khi thu hoạch quả dài là từ tháng 9 đến tháng 11.
– Khi cây được 10-12 tháng tuổi sinh trưởng tốt sẽ ra hoa tự nhiên vào tháng 2-3, cho thu hoạch tháng 6-7. Xử lý ra hoa đồng loạt thường bắt đầu từ tháng 12, để tập trung và chăm sóc.
Quản lý ra hoa
Thu hoạch và bảo quản quả theo quy định VIETGAP:
– Thu hoạch đảm bảo thời gian cách ly với thuốc BVTV, có biện pháp kiểm soát, tránh xâm nhập của động vật
– Nơi bảo quản cần sạch sẽ, ít nguy cơ gây ô nhiễm sản phẩm tránh nhiễm khuẩn chéo sản phẩm trước và sau sơ chế. Đánh dấu đầy đủ thông tin để đảm bảo trích xuất
– Hướng dẫn nhân công về vệ sinh, quy trình thu hoạch, không sử dụng trẻ em và phụ nữ mang thai thu hoạch quả
– Khi thu hoạch không để sản phẩm tiếp xúc với nước sông/mương và mặt đất, phải trải bạt để đảm bảo vệ sinh, tránh tổn thương
Quy định quản lý và xử lý chất thải trong sản xuất theo VIETGAP
– Không tái sử dụng bao bì, thùng chứa lẫn hóa chất với sản phẩm
– Vỏ bao, thuốc BVTV sau khi sử dụng thu gom, xử lý theo quy định
– Rác thải trong quá trình sản xuất, sơ chế, chất thải từ nhà vệ sinh phải thu gom và xử
lý đúng quy định và có kế hoạch tái chế phù hợp
Chúc bà con thành công!