Vừa rẻ vừa đẹp
Trong những năm gần đây, ngày càng nhiều hộ dân ở các khu vực thuộc Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) đã bắt đầu sử dụng những giải pháp thông minh và tiết kiệm để bảo vệ các tuyến đê bao thủy lợi cũng như tài sản và tính mạng của họ khỏi nguy cơ sạt lở do xói mòn bờ sông và bờ biển gây ra.
Từ đầu năm 2023, tỉnh Đồng Tháp đã áp dụng một giải pháp đầy sáng tạo bằng việc trồng cây bần và cây tràm tại các vùng bờ kênh, bờ sông, nơi tiềm ẩn nguy cơ sạt lở. Ông Lê Quốc Điền, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Đồng Tháp, chia sẻ rằng trong năm 2023, tỉnh dự kiến sẽ trồng khoảng 120.000 cây bần và cây tràm ở các khu vực ven sông và kênh. Kế hoạch kiểm định hiệu quả của giải pháp “kè sinh thái” để ngăn chặn hiện tượng sạt lở được tổ chức vào năm 2025.
Ví dụ, tại một số tuyến kênh ở các vùng như Sa Đéc, Châu Thành, Lai Vung và Thanh Bình, người dân đã thực hiện việc trồng cây bần và cây tràm từ một thời gian trước đây, và kết quả cho thấy những tuyến kênh này đã được bảo vệ an toàn. Những thành công cụ thể này đã thuyết phục những hộ dân khác tham gia thực hiện giải pháp này để đối phó với sạt lở.
Theo ông Điền, việc xây dựng kè bằng vật liệu cát, đá, xi măng và sắt thép để ngăn chặn sạt lở yêu cầu kinh phí lớn và thường phải chờ đợi sự hỗ trợ từ trung ương. Trong khi đó, giải pháp “kè sinh thái” đòi hỏi ít tài nguyên hơn, lại mang lại hiệu quả rất tốt. Tuy nhiên, điều quan trọng là cần tăng cường công tác tuyên truyền để người dân hiểu rõ giá trị của giải pháp này và tham gia tích cực.
Một tuyến kênh mang tên Ông Hộ tại xã Tân Quy Tây, Sa Đéc, từng gặp nhiều vấn đề về sạt lở, gây khó khăn cho việc di chuyển của người dân. Khi chính quyền địa phương khuyến khích trồng cây bần và cây tràm tại khu vực này để bảo vệ tuyến đường và đê bao, sự đồng thuận từ cộng đồng dân cư đã rất cao.
Ông Phạm Thành Hiếu, một người dân tại xã Tân Quy Tây, chia sẻ: “Trước đây, tôi chưa từng trồng cây bần hay cây tràm, và sau một năm, diện tích đất của tôi đã bị sạt lở khoảng hơn 1,5m. Ngược lại, những người khác đã trồng cây hoặc nuôi lục bình ở bên bờ kênh, và họ đã duy trì đất và thậm chí có thêm diện tích đất mới”.
Sự thành công của giải pháp “kè sinh thái” tại Đồng Tháp đã lan tỏa ra nhiều địa phương khác trong tỉnh. Huyện Cao Lãnh đã tiến hành dự án trồng 38.000 cây bần và cây tràm trong tháng 7-8/2023 nhằm bảo vệ hệ thống kênh. Huyện Lai Vung cũng đã thực hiện việc trồng 5.000 cây bần tại các tuyến kênh và rạch có nguy cơ sạt lở.
Người dân cho biết rằng việc trồng cây bần và cây tràm không khó khăn, miễn là thời gian và cách chăm sóc đúng đắn. Việc trồng cây bần vào mùa khô và cây tràm vào mùa nước dâng đã giúp cây phát triển tốt ngay từ khi còn nhỏ, từ đó bảo vệ đất và hệ thống đê bao an toàn. Cây bần và cây tràm chỉ cần khoảng 3 năm để phát triển và có khả năng ngăn chặn sạt lở một cách hiệu quả.
Vùng Hậu Giang – Lựa chọn “Kè sinh thái” cho Hiệu quả
Nhằm giải quyết tình hình này, từ năm 2019, Chi cục Thủy lợi tỉnh đã triển khai mô hình “kè sinh thái” bằng cây xanh để chống lại tình trạng sạt lở bờ sông và kênh, cùng lúc mang lại lợi ích kinh tế và môi trường cho cộng đồng.
Theo ông Trần Thanh Toàn, Chi cục trưởng của Chi cục Thủy lợi Hậu Giang, mô hình “kè sinh thái” này đã được thử nghiệm tại một số tuyến kênh cấp 1 và cấp 2, với tổng chiều dài hơn 2km. Đây là một giải pháp có chi phí thấp, dễ thực hiện, có hiệu quả trong việc ngăn chặn sạt lở và linh hoạt đối với biến đổi khí hậu. Mô hình đã được triển khai trên khắp tỉnh trong các chiến dịch nông thôn, thủy lợi và trồng cây hàng năm.
Kết quả đến nay, toàn tỉnh Hậu Giang đã thực hiện hàng trăm km “kè sinh thái” tại các tuyến sông, kênh và rạch. Mô hình này phù hợp với tinh thần Nghị quyết 120 của Chính phủ về việc phát triển bền vững vùng ĐBSCL, đồng thời thích nghi với biến đổi khí hậu.
Để thực hiện “kè sinh thái,” người dân cần thực hiện việc gia cố một hàng rào bằng cừ tràm, cây tre… cách bờ kênh từ 2 – 3m. Tiếp theo, họ đắp đất vào phía trong kênh, với mức cao thấp khác nhau so với mặt đất cao hơn vào mùa khô khoảng 0,1 – 0,2m, sau đó trồng cây tràm tại vùng đất đắp này. Các loại cây khác như cây bần, cây cà na, cây dừa sẽ được trồng cách hàng cừ khoảng 1m. Sau 2 – 3 năm, khi tràm đã phát triển và có thể thu hoạch, cây bần, cà na, dừa cũng đã phát triển, tạo nên một hệ thống bảo vệ mạnh mẽ và ngăn chặn sạt lở.
Tại thị trấn Búng Tàu, huyện Phụng Hiệp, nhiều hộ dân đã tham gia thực hiện mô hình “kè sinh thái” này. Ông Nguyễn Trường Sanh, một người dân tại địa phương này, nhấn mạnh: “Mô hình ‘kè sinh thái’ dễ thực hiện, tốn ít kinh phí, không chỉ giúp ngăn chặn sạt lở mà còn mang lại cây xanh, bóng mát và cảnh quan đẹp mắt.”
Như vậy, bằng việc kết hợp sự thông minh trong việc sử dụng tài nguyên và sự tiết kiệm trong chi phí, giải pháp “kè sinh thái” đã chứng minh sự hiệu quả trong việc bảo vệ đê bao, ngăn chặn sạt lở và đồng thời mang lại lợi ích kinh tế và môi trường cho cộng đồng. Sự kết hợp giữa việc trồng cây và xây dựng kết cấu bảo vệ là một sáng kiến tuyệt vời, mở ra cơ hội cho các vùng bị ảnh hưởng bởi nguy cơ sạt lở để tự bảo vệ và phát triển bền vững.